Bogata historia Wrocławia ma swoje początki w niewielkiej osadzie na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Miejsce to zamieszkiwało plemię Ślężan. Gród został założony na początku X wieku, kiedy obszar znalazł się w rejonie wpływów czeskich i prawdopodobnie od imienia czeskiego księcia Wratysława (Wrocisława), Wrocław zawdzięcza swoją nazwę. 

Czesi zostali wyparci jednak przez rosnących w siłę Piastów, którzy w tym czasie przejęli władzę nad całym obszarem Śląska. Oficjalną historię Wrocławia inicjuje słynny zjazd Gnieźnieński w 1000 roku, podczas którego cesarz Otton III wraz Bolesławem Chrobrym uchwalili biskupstwo we Wrocławiu podległe arcybiskupstwu gnieźnieńskiemu. Krótko po tym na Ostrowiu Tumskim została wzniesiona pierwsza katedra romańska pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Jej fundatorem był Bolesław Chrobry. Jan Chrzciciel zresztą stał się nie tylko patronem diecezji, ale i całego miasta.

Wrocław rósł w siłę dzięki dobremu położeniu i prędko stało się centrum gospodarczym, administracyjnym, a także obronnym. Szybko jednak, bo już w 1038, w czasie osłabienia władzy Piastów, doszło na fali antychrześcijańskich wystąpień, do najazdu Brzetysława I i w efekcie, przyłączenia Wrocławia do Czech, a wrocławscy biskupi znaleźli się na uchodźstwie. Dopiero Kazimierz zwany Odnowicielem odzyskał te ziemię w 1051 roku.

W 1241 doszło do najazdu Mongołów, zarządzający ówcześnie Wrocławiem Henryk II Pobożny, zdecydował o strategicznym spaleniu miasta. W tym samym roku Henryk II zginął w wielkiej bitwie na polu Legnickim. Ciekawostka jest fakt, że jego zwłoki, pozbawione głowy, rozpoznano jedynie po pewnym anatomicznym szczególe. Otóż Henryk II Pobożny miał mieć 6 palców u u lewej stopy. Tą legendę potwierdzono w 1832 roku, gdy otwarto jego grobowiec.

Po najeździe Mongołów, wzięto się do odbudowy miasta, ustanowiono prawo niemieckie, wytyczono nowy rynek, zbudowano wreszcie nowe mury miejskie, wykorzystując rzekę Oławę do budowy miejskiej fosy. W tych czasach Wrocław zajmował 60 hektarów, a liczba ludności oscylowała wokół 3 tysięcy.